Prof. Dr. Yavuz Duvarcı (kolaylaştırıcı/mentor rolünde)

Yine bir  öğrenci-odaklı üretilmiş stüdyo çalışmamızın bu dönemki konusu Eleştirel Planlama Kuramı kapsamında İzmir’de üretilen “planlara eleştirel bakış” oldu. Öncelikle ödev çalışmaları kapsamında konunun planlama literatürü ele alınmış, sonrasında İzmir civarında “sürdürülebilirliği” merkezine alan plan, proje ve çalışmalar incelenmiştir. Örneğin, İzmir İZKA Sürdürülebilir Kalkınma Strateji Planı, Seferihisar Citta Slow hareketi ve İnciraltı’nın tarımsal niteliğini korumak adına üretilen plan calışmaları, vb. Görüldü ki, başta niyetlenilen sürdürülebilirlik ve/ya koruma hedefleri ile çıktıları arasında farklılıklar ortaya çıkmıştır; yerinden edilen yerel halk, daha fazla rantlar, daha çok kentsel yayılım ve siteler, kaybolan tarım toprakları, bölgesel soylulaşma,, villalaşma (tarım yapıyor görüntüsünde), Amerikan tarzı banliyöleşme, düşük yoğukluklu bir kentsel saçaklanma, ve hatırı sayılır miktarda “tiny house”lardan oluşan “Tinyland” diyarına (!) dönüşen bir Yarımada gerçeği. Planlamalar ile niyetlenilenler bunlar mıydı?

Ancak proje konu alanı olarak seçilen Üçkuyular ve geniş çevresinde ise İstinye Park, Stadyum ve çeşitli ulaşım uygulamalarının plan hedefleri ile gelip gelmediği ve bunların çevresel ve kentsel etkileri ve olası diğer etkileri form/fonksiyon ilişkisi kapsamında üç bakış açısında eleştiri analizleri yapılmıştır: (1) İklim ve Kırılganlık, (2) Ulaşım ve Erişim, ve (3) Kentsel estetik. Eleştiriler temelde plan ilkelerine uyum, mevzuata uyum, plana sadakat ve uygulamadan kaynaklı sorunlar özelinde yapılmıştır.

İklim ve Kırılgınlık Grubu 

Bertan ARSLAN

Dilara B. DURMUŞ

Melisa GÜNGÖR

Kentsel Estetik ve Form

Şeyma G. KIRDI

Tuğçe KIZILKAYA

R. Özgül AVCI

1. Kant’ın (Etik ve Estetik) yorumundan yola çıkılarak kentle ilgili temel kaygılardan biri olarak estetiğin nasıl planlamada ele alınabileceği, kenstel yaşamın nasıl en vazgeçilemez unsurlarından olabileceği ve kentin estetik değerler bağlamında salt kentsel tasarım ölçeğinde değil, şehir planlamada nasıl eleştiri konusu olabileceği tartışılmıştır. Estetik konusu göreceli yapısı nedeniyle literatürde de tam netleşmemiş bir konudur. Literatürden estetik kriterleri göz önünde bulundurularak bir ölçülebilirlik getirmek kaygısıyla 11 uzman katılımcıyı (stüdyodaki öğrenciler ve hocalar) içeren bir anket çalışması yapılmıştır; (1) estetik algı, ve (2) mekanların estetik değerleri ve derecelendirmesi yapılmaya çalışılmıştır. Bölgeleme bazında estetik ve imaj analizi oluşturulmuştur. Analiz, anketle desteklenerek bölgesel olarak baskın olan estetik sorunlar ortaya çıkarılmış ve mekansallaştırılmıştır. Mevzuattan uygulamaya kadar estetiği etkileyen pratikler eleştirilmiş ve ilgili estetik kriterleri ile ilişkilendirilmistir. Parçadan bütüne doğru ilerleyen estetik olgusuna bireyden topluma toplumdan kent bütününe doğru ilerleyen bir karma program önerisi geliştirilmiş, özünde uzun vadeye yayılabilecek çeşitli eğitim/bilinçlendirme ve katılımcı süreçlere ağırlık veren plan uygulama ve programlara ağırlık verilmiştir.

Survey Study

Ulaşım ve Erişilebilirlik

Alireza Niknam Khajepasha

Helin Aydın

Selin Şenol

Sonuç olarak, gerek planlama tekniği açısından gerek ilkeler anlamında, Üçkuyular geniş bölgesinde iklim ve doğal çevreye uygun olmayan bir kentleşme biçimi bulgulanmıştır; üstten dayatılan kararlar sonucu yeni AVM ve stadyum yapıları da bu açıdan soruna katkı yapıcı bulunmuştur (AVM ve Stadyum projeleri çevre etki değerlendirmelerine ve trafiğe olası etkilerine erişilememiştir). Yine, bölgede oldukça ciddi düzeyde kentsel estetik sorunları göze çarpmakta, ve bu durum kentlilerin özellikle psiko-sosyal agı yapısına etkide bulunmakta, yaşam sevinci, hayata olumlu bakma duygularını etkilediği düşünülmektedir. Ulaşım ve erişim açısından özellikle F.Altay Meydanı civarında oldukça aşılması gereken sorunlar birikmiş, kırılgan (vulnerable) gruplar için engeller tespit edilmiş, ve AVM (her ne kadar alt merkez gibi çalışsa da), stadyum vb. gibi uygulamaların yoğunluk ve trafik yükünü artırma gibi etkileri (özellikle önemli maç zamanlarında) bulgulanmıştır. Bu sorunların oluşmasının geri planlanında yanlış planlama ve/ya plan uygulamaların gereğince takibinin yapılmaması olabileceği vurgulandı. Özetle, anlaşılmıştır ki, planlama çalışmalarının en son aşaması olan uygulamaları takip (monitoring) özenle ele alınmadığından, sonuçları istenilen ölçüde hedeflere uygun çıkmadığı gibi çoğu yerde hiç de arzu edilmeyen, sürdürülebilirlik kriterlerinin tersine sonuçlara da götürebilmektedir.

Tüm çalışmalara önemli katkılarından dolayı Dr. Öğr. Üy. Mehmet Penpecioğlu’na teşekkürü borç biliriz.